Dat we veel van kunst kunnen leren is iets wat ik al jaren in allerlei vakbladen tegenkom. We vragen ons regelmatig publiekelijk af waarom er op de culturele sector wordt bezuinigd want we leren immers zo veel van kunst. Maar wát eigenlijk? Wát leren we nou eigenlijk van kunst? Ik ging bij mijzelf te rade en concludeerde het volgende:

ik leer vooral over de ambacht van de desbetreffende kunstdiscipline wanneer ik mij verdiep in de praktische kant van het werk; de materialen, de benodigdheden, de voorwaarden.

Ik leer vooral over het denken van de kunstenaar wanneer ik mij in deze maker verdiep: vanuit welk perspectief werkt diegene, wat zijn de omstandigheden en wat de persoonlijke achtergrond?

Ik leer het discours kennen wanneer ik mij verdiep in de context waarbinnen het werk is geplaatst: de plek, de expositie, de tijd, de actualiteit en de historische achtergrond.

Ik leer dus. Ik leer van kunst en dat is knap interessant. Ik leer wetenswaardigheden. Ik leer verschillende onderwerpen kennen en onderzoeken en ik leer mijzelf daartoe verhouden. Ik ben zowel onderzoeker als toeschouwer. Maar ik concludeer ook dat ik al die dingen leer aan de hand van de ánder. Ik ga mij al snel tot al die nieuwe ontdekkingen verhouden en daarmee bepaal ik mijn plaats, maar dat kon wel eens een andere plaats zijn dan die die ik zou innemen als ik een leerproces had doorlopen als hóófdrolspeler. Als hoofdrolspeler én onderzoeker in plaats van als onderzoeker en toeschouwer.

Ooit bracht ik het proces dat ik doorloop om tot een gedicht te komen in kaart. Het werd een tienstappenplan dat ik nooit raadpleeg omdat alle stappen zich in willekeurige volgorde toch wel aandienen. Ik heb het in kaart gebracht omdat ik ervan overtuigd was dat, wilde ik een ánder tot het maken van een gedicht kunnen brengen, ik het creatieproces op zijn minst moest begrijpen.

Het stappenplan ziet er als volgt uit:

  • Wees nieuwsgierig
  • Trek alles in twijfel
  • Voel, ruik, kijk, luister, proef
  • Wees niet bang (of doe net alsof)
  • Maak notities
  • Doe na
  • Leg verbanden
  • Ontdek je eigen manier van denken
  • Leer patronen herkennen
  • Geef niet op

Het gaat dus over het proces, het creatieproces. Ik merk het volgende:

Bij het zelf creëren leer ik vooral over mijzelf. Ik ben de hoofdrolspeler van het onderzoek en de onderzoeker van de hoofdrolspeler. Ik leer wat ik wil leren, hoe ik dat het beste kan leren en waarom. En ik leer wat het me oplevert om op die onderzoekende manier in het leven te staan: ik leer hoe ik van koers verander, ik leer mijn mening te vormen, patronen te doorbreken, mij te onderscheiden en ik leer dat mijn eigen mening soms simpelweg nergens op slaat. Zijn de wolken blauw of wit? Ruikt de lente naar gras of mest? Ik leer van het máken van kunst. Het leert me trouwens vaardigheden die ook knap handig zijn buiten de kunstles.

Onlangs richtte ik een stichting op Iets met veren. De naam is gebaseerd op het prachtige gedicht van Emily Dickinson Hope is a thing with feathers. Dat vond ik toepasselijk. We moeten onszelf leren kennen om onszelf te kunnen bijsturen. We moeten fouten durven maken, in staat zijn ze te herstellen en daarvoor uitkomen. We moeten durven creëren en ontvangen. We kunnen leren van kunst en we kunnen leren van het maken van kunst.

Iets met veren hoopt binnenkort programma te kunnen verzorgen om je te laten leren van het maken van kunst. Wordt vervolgd.