Nieuwsgierigheid

Nieuwsgierigheid. Heel letterlijk dus gierig zijn naar nieuws, ofwel: gretig naar nieuws. Mooi he? Dat lijkt me toch niet iets wat je zou moeten indammen bij een kind, wel? Toch herinner ik me goed alle keren dat mij werd geleerd dat ik daar beter níet naar kon vragen, of dat ik dat beter níet moest uitproberen, of dat ik daar vanaf moest blijven of dat niet hoefde te proeven omdat ik het toch niet zou lusten.

Een kind is doorgaans gretig naar nieuws, naar íets nieuws. Als het zich veilig voelt, gaat het dat nieuwe proberen te ontdekken. En dus speelt het, klimt ergens op, dondert eraf, steekt alles in zijn mond en stelt je voortdurend vragen. Zo leert het.

Bij volwassenen werkt dat niet anders; als we willen leren, zullen we moeten onderzoeken. Maar wacht, véél weten we al. Dus hoeven we niet meer op het dak van het kippenhok te klimmen want we wéten al dat dat lukt en dat het net te hoog is om breukvrij vanaf te donderen. Bovendien weten we waar de ladder staat. We weten wat we lekker vinden, leuk, lief en zacht. Dat scheelt dus al aardig wat onderzoek. En precies daar gaat het ook een beetje mis: we vergeten wel eens dat we het wel eens mis zouden kunnen hebben. We denken te weten waar iets naar ruikt, hoe het proeft, of we het kunnen of dat we het mooi vinden en onderzoeken het niet meer. Het is verrassend hoe vaak de uitkomst ánders is dan wat we van te voren hadden bedacht en nog interessanter misschien wel; in de meeste gevallen staat er niets op het spel. We hebben geleerd waar onze grenzen van veiligheid liggen en kunnen dus onderzoeken zonder dat er een groot risico bestaat; is er een andere uitkomst dan we hadden verwacht; weten we dat ook weer. Is de uitkomst precies zoals we hadden bedacht; weten we dat ook weer.

We leven in een tijd waarin het voor velen vrij gebruikelijk is ons hardop uit te spreken; over wat we vinden op politiek vlak, op cultureel vlak. We hebben een mening over opvoeding (vooral van anderen) vakantiebestemmingen, gezondheid, financiële uitgaven, mode en noem maar op. We denken voortdurend te weten wat de ander beweegt, wat de ander denkt en wat hij zal gaan doen. En zolang we het niet uitzoeken, hebben we het ook nooit mis. We komen er namelijk helemaal niet achter of we het mis hebben.

Ik hoorde iemand zeggen: in het huidig onderwijs wordt nauwelijks iets aan poëzie gedaan. Oh wacht, dat was ikzelf! Ik geef al jaren poëzieles in het primair- en voortgezet onderwijs en ik dacht dus zo’n beetje dat ik de enige was die dat deed en dat daarnaast die vaste juf of meester ook nauwelijks iets wist van poëzie en zeker te weten dat het in geen enkele methode aan bod kwam.

Toen ik daadwerkelijk onderzoek ging doen naar poëzie in het po kwam ik tot de ontdekking dat het totaal onbenullig was wat ik jaren had gedacht en beweerd; er werd wel degelijk met poëzie gewerkt, gedichten kwamen voor in taalmethodes en er zijn veel leerkrachten die dol zijn op poëzie en het dagelijks inzetten in hun klas. Wat ik óók ontdekte was dat poëzie vooral als onderdeel van het vak taal werd gezien en niet als kunstvak. Die ontdekking maakte dat ik ineens heel concreet kon gaan bedenken wat ik kon en wilde gaan bijdragen.

Nieuwsgierig zijn betekent interesse hebben, benieuwd zijn. Zeker zijn van je eigen antwoord staat nieuwsgierigheid in de weg. Ruimte laten voor je eigen onwetendheid bevordert de nieuwsgierigheid. Ik kan bijna niemand méér serieus nemen dan één veel geciteerde ervaringsdeskundige, iemand die dagelijks liet zien hoe nieuwsgierigheid leidt tot avontuur, tot verdieping, kennis, ervaring en vriendschap. Pipi Langkous sprak de wijze woorden; ik heb het nog nooit gedaan dus ik denk wel dat ik het kan.

Als we onszelf in twijfel durven trekken of op mijn minst ruimte durven houden voor andere mogelijkheden, creëren we de gelegenheid te onderzoeken. Door vragen te stellen, onze zintuigen volop aan het werk te zetten en uit te proberen kúnnen we een andere weg inslaan.

Nieuwsgierig zijn betekent het risico aanvaarden dat je aanname níet klopt. Als het je lukt dat risico niet alleen te aanváárden maar te omármen is er weinig méér bevrijdend dan je eigen nieuwsgierigheid.

Heidi gaf op 18 mei 2022 een lezing over nieuwsgierigheid tijdens de Xpeditie over Cultuureducatie van Rijnbrink in de prachtige beeldentuin van Witharen. Deze blog is een korte weergave daarvan. De beeldentuin is regelmatig open voor bezoek en zeer de moeite waard.