Vroeger, lang geleden toen ons jaartal nog met 18 begon, vonden we het leuk om een levende paling aan een touwtje boven het water te laten bungelen. We gingen dan met een bootje onder de brug door om het gladde beest van het touw te trekken, wat meestal niet lukte waardoor het lekker lang duurde. Toen we langzaamaan begonnen in te zien dat dit volksgebruik ook wel dierenmishandeling was, werd het verboden, maar niet zonder slag of stoot. Massaal kwamen we in opstand om deze traditie, waar we zoveel plezier aan beleefden, te beschermen. De Palingoproer die ontstond heeft niet geholpen; tegenwoordig voelt niemand meer de behoefte om een levend dier vanaf een brug uit elkaar te trekken. Gelukkig maar.

Als mensen geven we goede dingen graag aan elkaar door. We willen ons verbinden en een duidelijke identiteit hebben. Om dat te versterken eigenen we ons gebruiken, religies, geloven, eigenschappen toe die dat onderstrepen. Lekker duidelijk. Tenminste zo lang de omstandigheden hetzelfde blijven. Zodra die veranderen, gaan we hard vechten om die duidelijke kaders in stand te houden. Want ojee, wat als het anders moet?

Het doorgeven van gebruiken en tradities heeft zeker een verbindend effect. Wij gingen vroeger thuis jaarlijks naar de nachtmis van de katholieke kerk op kerstavond. Bij thuiskomst was er iets lekkers, mochten we lang opblijven en lag er voor iedereen een pakje onder de boom, dat steevast een boek bleek te zijn. Ik koester die herinnering. Ik weet nog goed hoe ik me voorbereidde op die avond waarvan ik precies wist wat me te wachten stond. Hoewel ik door het jaar heen alleen maar met goede zin naar de kerk ging als ik in mijn eentje het onze vader mocht voorzingen, was dit een goede uitzondering. Ik deed mijn mooiste jurk aan, wachtte op de complimenten van mijn vader als ik beneden kwam. We zaten met zijn vijven naast elkaar op de harde houten banken van de grote koude kerk, om beurten het kleine broertje dropjes toestoppend zodat hij zich gedeisd hield en ik voelde ons een gelukkig gezin. Een gevoel waar ik overigens door de rest van het jaar heen aardig naar op zoek was. Maar we werden groter, verlieten om beurten het ouderlijk nest en ook de ouders zelf verlieten elkaar. Nu gaat niemand meer naar de nachtmis, niemand van ons gaat zelfs meer naar de kerk. Er is van alles veranderd en dat is prima. Meer dan prima.

Ik vind tradities en gebruiken mooi. Ze definiëren ons. Maar nog mooier vind ik de kracht van de mens om mee te bewegen met de veranderingen die we meemaken, die we nota bene vaak zelf in gang zetten. Onze wereld is voortdurend in verandering, zoals wijzelf voortdurend veranderen: in aantal, in formaat, in leeftijd, in intelligentie, in beschikking over kennis. Tradities en gebruiken schieten hun doel voorbij als er koste wat kost aan wordt vastgehouden. Zo zorgt zwarte piet al jaren voor veel verdriet. En er is niemand die vraagt om het feest af te schaffen. Er wordt alleen gevraagd om een beetje bij te stellen, om eens opnieuw te kijken naar wat er gebeurd en wat het teweeg brengt. Om respect te hebben en om aan te passen.

Deze week werd er in het kabinet vergaderd over een vuurwerkverbod. Ook aan vuurwerkavonden heb ik mooie herinneringen. De spanning van het moment. Hoe we allemaal wachten op die ene pijl, de duurste, hoe de buren toch altijd meer hadden.

Toen ik zelf eenmaal kinderen had, kocht ik nooit vuurwerk omdat ik het altijd zonde van het geld vond. Voor dat geld kocht ik liever een dikke vette biologische scharrelkip zodat er uitgebreid gegeten zou worden. Een gebruik dat ik het komende jaar misschien eens moet gaan loslaten. Ook hoeven we niet meer te wachten op twaalf uur, want drie weken voor oudjaarsnacht begint het al. Dit jaar ging het tot vroeg in de ochtend door. De traditie van een paar knallen op het nachtelijk uur, een paar pijlen de lucht in, is in de afgelopen twintig jaar veranderd in een drie weken durende oorlogszone waarbij slachtoffers vallen. Dat is nooit de bedoeling geweest. Ook nu wordt er gevraagd om bijstelling. Om de situatie opnieuw te beschouwen en te herzien en je af te vragen; klopt het nog wel wat we hier aan het doen zijn?

Als je daartoe niet bereid bent, te overzien en te heroverwegen. Als je niet bereid bent om, ondanks het feit dat iets je lief is, onder ogen te zien dat de schade op andere fronten te groot is. Als je hoe dan ook de vis wil proberen kapot te trekken vanaf je bootje op het water omdat het zoveel plezier en hilariteit oplevert. Dan ben je geen mensenmens. Dan ben je niet op zoek naar verbinding. Dan ben je een starre lul of een stijve trut en dan wordt het tijd dat je je dat eens realiseert, om je heen kijkt en heroverweegt.

We zitten op een prachtige wereld, met prachtige mensen. Het worden er zelfs iedere minuut meer. Heroverwegen en bijstellen is géén teken van zwakte. Het betekent níet dat je je eigen identiteit loslaat. Het betekent dat je eigen identiteit, die van je volk en van je soort niet afhangt van tradities en gebruiken. Het betekent dat we niet worden gedefinieerd door dat waaraan we vasthouden maar door dat wat we bereid zijn los te laten. Wat overblijft is liefde en respect en daar kunnen we heus nog een hoop lol aan beleven. Beloofd.